Yıldızları Yakalamak

“Gulf Stream’de küçük teknesiyle yalnız başına avlanan yaşlı bir adamdı ve tam seksen dört gündür tek bir balık tutamadan dönüyordu.” cümlesiyle başlar Ernest Hemingway’in 1952’de yayımlanan Yaşlı Adam ve Deniz romanı. Sonrasında 1953’te Pulitzer, 1954’te Nobel edebiyat ödülünü alır.

Balık avlamak için teknesiyle denize açılan yaşlı adamın oltasına dev bir kılıçbalığının takılması, onu yakalamak için verdiği mücadele ve sonrası anlatılır.

***

Yıllarca orkinosları çöp olarak gören Kanadalı balıkçıların hikayesi de bir o kadar ilginçtir:

1970'lerden itibaren uluslararası balıkçılık yasaları gereği ve çevreci grupların girişimleri sonucu Japon teknelerinin yabancı sularda trol avcılığı yapması yasaklanır. 

Mavi yüzgeçli orkinoslara olan doymak bilmez iştahını tatmin etmek için Japonya ithalat yapmak zorunda kalır. Hatta Avrupa’nın bazı bölgelerinde orkinosların yakalanmasını finanse etmeye başlar.

Futbol sahası büyüklüğündeki kafeslerde altı ay boyunca beslenen bu orkinoslar, dünyanın en büyüğü olan Tokyo'daki balık pazarında açık artırmaya çıkarılır.

Tokyo'daki lüks suşi restoranlarında yenen çiğ orkinosun 48 saat önce dünyanın diğer ucundaki bir balıkçının nasırlı elleri tarafından yakalanmış olması oldukça muhtemeldir.

İlginç olan ise Kanadalı balıkçıların hayatı yıllarca çöp bir mal olarak gördükleri orkinoslar için Japon iş insanlarının tek bir orkinos için 30.000 dolar teklif etmeye ve ardından Tokyo'daki açık artırma için 747 ile uçurmaya başlamasıyla değişir. Jumbo jet, cep telefonu ve soğutma teknolojisi bunu mümkün kılar. 1990'lara gelindiğinde balıkçılar orkinos pazarının artık küresel oyuncuları haline gelmiştir.

***

Küreselleşmenin, bireyler ve topluluklar üzerindeki etkisini “The Sushi Economy” kitabında Sasha Issenberg böyle anlatıyor. 

Öyle ki, bir zamanlar bir tabak çiğ ton balığına dehşetle bakan balıkçılar, Japonların ideal şekil ve biçim kavramı olan katat halini korumak için balığın tekneden nasıl düzgün bir şekilde indirileceği hakkında uzmanlaşırlar.

***

Orkinosların dünya çapındaki bu hareketliliği gibi, küreselleşme de ülkeleri birbirine ekonomik, finansal, sosyal açıdan bağlarken, pazarın dünya ölçeğinde büyümesini, ulusal sınırların dışına çıkmasını da beraberinde getirmiştir.

Bireysel veya grup olarak yapılan, genellikle rekabete dayanan, bedensel ve zihinsel olarak gelişimi sağlayan, eğlendirici ve eğitici bir aktivite olan spor da küreselleşmeden payını almıştır. 

Teknoloji ve medyadaki gelişmeler, taraftarların tuttukları takımları ve sporcuları dünyanın her yerinden takip edebilmelerine olanak sağlarken Dünya Kupası, Olimpiyat Oyunları ve Formula 1 gibi organizasyonlar ile İngiltere Premier Ligi ve NBA gibi spor ligleri ile artan popülerlik ve erişilebilirlik sayesinde dünya çapında izleyici sayısı ve küresel hayran kitlesi artmıştır. Farklı ülkelerden gelen sporcular uluslararası liglerde ve etkinliklerde yarışarak mücadelenin kalitesini yükseltirken, sporu zenginleştirmişlerdir.

Küreselleşme spor branşları için yeni pazarlar açarak yayın hakları, ürün satışları ve sponsorluklar yoluyla gelirlerin artmasına neden olmuştur. Küresel şirketler de marka görünürlüklerini artırmak için spor takımlarına ve etkinliklerine sponsor olarak bu rüzgârdan faydalanmışlardır. Nike, Adidas ve Coca-Cola gibi büyük şirketlerin FIFA Dünya Kupası gibi uluslararası etkinliklere sponsor olmasını buna örnek olarak gösterebiliriz.

Olimpiyat Oyunları, FIFA Dünya Kupası gibi küresel etkinlikler ile spor, farklı geçmişlerden gelen insanları bir araya getirerek kültürel değişim için bir platform görevi de görmektedir. Bu da farklı kültürlerin daha iyi anlaşılmasını ve kültürel entegrasyonu sağlamaktadır.

Dijital medyanın yükselişi, spor etkinliklerinin canlı yayınlanmasına olanak tanıyarak küresel bir izleyici kitlesi için erişilebilir hale getirmiştir. Sosyal medya platformları da taraftar katılımı ve pazarlama için çok önemli hale gelmiştir.

Büyük uluslararası etkinlikler dünyanın dört bir yanından turist çekerek ev sahibi ülkenin ekonomisini canlandırmıştır. Olimpiyatlara, Şampiyonlar Ligi finallerine veya Dünya Kupalarına ev sahipliği yapan şehirler önemli ziyaretçi akınlarına uğramıştır. Büyük etkinliklerle sınırlı kalmayan spor turizmi, örneğin Barcelona'nın Camp Nou'su gibi stadyumları ile yıl boyunca ziyaretçi çekmektedir.

Sonuç olarak küreselleşme spor endüstrisini derinden etkilemiş büyümeyi, yeniliği ve kültürel alışverişi teşvik etmiştir. Birbirine bağlılığın artması daha dinamik ve zengin bir spor ortamı yaratarak sporculara, taraftarlara ve küresel ekonomilere fayda sağlamıştır.

***

Mücadelenin, ne olursa olsun hayata tutunmak için çabalamanın romanı olarak düşündüğüm Yaşlı Adam ve Deniz’de kitabın kahramanı Santiago “yıldızları öldürmeye kalkmadığımıza iyi ediyoruz…” der.

Haziran ayı içerisinde TEFAS üzerinden yatırımcılara sunulacak olan, Türkiye’nin spor endüstrisine yatırım yapan ilk fonu BV Portföy Spor Endüstrisi Değişken Fonu küreselleşen bu devasa sektördeki global yıldızlara yatırım yapma fırsatı sunacak.

Kimi küser hayatına, kimi yakalar yıldızları…

Ali Orhan Yalcinkaya, PhD